Als woordvoerder jeugdzorg in de Tweede Kamer spreek ik veel met wethouders en raadsleden over de zorg voor onze jeugd. De kosten voor jeugdzorg zijn fors. Daarom praten we veel over preventie. Laat mij nu denken dat de manier waarop we preventie hier en daar vormgeven nou niet bepaald kostenbesparend werkt.
Een klein kind met een groot probleem is beter te helpen dan een groot kind met hetzelfde probleem. Hoe eerder we ingrijpen, hoe beter dus. Op zich is die gedachte juist. Al is vroegsignalering echt iets anders dan preventie. Via allerlei programma’s zijn gemeenten en bijvoorbeeld scholen gaan zoeken naar problemen die daarna vlug en efficiënt aangepakt zouden worden. Dat is duur en werkt niet goed. Een paar voorbeelden.
Obesitas bij kinderen is een groot en groeiend probleem. Daar moet iets aan gedaan worden. Dat vinden veel gemeenten. En dus worden kinderen gescreend. De kinderen die te zwaar zijn krijgen hulp en begeleiding door arts en diëtist. (Die hulp kun je als ouder maar beter niet weigeren trouwens). Dat is duur. En heeft met preventie niks te maken. Waarom wordt op scholen niet verplicht water gedronken in plaats van cola? Waarom krijgen ouders op het consultatiebureau geen les over voeding? En waarom wordt sporten niet gestimuleerd? Dat werkt beter. En kost geen knoop.
Via scholen, sportclubs en (wijk) teams zoeken gemeenten onder de noemer ‘preventie’ vaak actief naar kinderen waar het niet goed mee gaat. Daar zijn ze ‘succesvol’ in. Volgens het CBS is het aantal kinderen dat jeugdhulp krijgt sinds gemeenten daar verantwoordelijk voor zijn fors (ruim 10%) gestegen. Er zijn gemeenten waar bijna een op de vijf kinderen professionele hulp nodig schijnt te hebben om veilig en gezond op te groeien. Tegelijkertijd blijkt dat gemeenten relatief weinig geld en energie steken in schuldhulpverlening en armoedebestrijding. Terwijl we weten dat stress door schulden enorme gevolgen heeft voor kinderen. Waarom niet stoppen met zoeken naar ‘problemen’ en meer inzetten op het vergroten van bestaanszekerheid voor mensen?
Volgende week woensdag 3 oktober spreekt de Tweede Kamer over de gemeentelijke financiën voor het sociale domein. Daar valt veel over te zeggen. En dat zal ik zeker doen. Zowel in Den Haag als via deze blog. Een conclusie is voor mij wel helder. De manier waarop veel gemeenten aan preventie denken te doen, werkt niet. Maar is wel erg duur. Waarom zetten we zoveel in op counseling bij vechtscheidingen, maar bieden we geen gratis cursus ‘scheiden zonder schade’ aan? Waarom krijgen zoveel mensen (al dan niet gedwongen) professionele hulp bij het opvoeden van hun kinderen, maar is spreken over opvoeding op scholen en consultatiebureaus nog steeds taboe? Laat staan dat samen opvoeden weer de norm wordt? Preventie en vroegsignalering? Er is nog een wereld te winnen.
René Peters 
Kitty Schaap
27 september 2018
Even een reactie op een paar punten: onderricht geven over voeding is zo oud als de weg naar Kralingen; toen ik in1979 begon als cb-arts was het er al, en toen ik 28 jaar later vertrok was het er nog steeds. Dat gold evenzeer voor opvoeding. Er waren zelfs groepssessies voor ouders met kinderen in een bepaalde leeftijdsgroep.
Zelfs voor allochtone kinderen. Of dat nu geholpen heeft of niet, er is van alles aan gedaan!
Groet, Kitty Schaap
Astrid Lanslots (@AstridLanslots)
27 september 2018
Als dietist weet ik hier tamelijk veel van. Van voorlichting op scholen tot kinderen van gescheiden ouders waarbij eten en drinken als machtsmiddel wordt gebruikt. En van gezinnen in armoede die in hun voedselbankpakket bv 1 brood hebben voor de hele week. Als we bv kunnen zorgen dat deze vol groente en fruit en andere basisproducten zouden zitten dan hadden we al wat gewonnen. Het bijbrengen van algemene waarden en normen via oa de scholen zijn basic. Armoede is een belangrijke factor waar we op kunnen en moeten sturen.
Agnes
28 september 2018
Als ervaringsdeskundige in armoede en dat in de jaren ’80 vorige eeuw, weet ik dat ook in armoede kinderen zich daar later uit kunnen werken. Dat kan stimuleren om niet meer in armoede te willen leven en zich daar bovenuit werken. Weinig eten door armoede levert geen obesitas, maar wel beheersing. Leren en doorgaan waar je goed in bent en je interesse ligt en dat van kleins af aan. Niet alles moeten leren wat je later niet gebruikt bij je doelstelling. Kinderen moeten zoveel tegenwoordig. Op scholen kunnen vragen als: waarom zijn wij op aarde? Wat is liefde? ook vernieuwend en begripvol werken, want dat is ook niet altijd waarover van jongs af aan gesproken wordt. Dat is de andere kant van ‘leven in armoede’. Zoveel om te veranderen en nieuw aan te gaan.
Gerard Steverink
2 oktober 2018
Dag Rene, gewoon even reageren. Het is altijd te beperkt.
Vroeg signalering is een belangrijk punt. Maar wat signaleer je dan? Een kind met obesitas? Een gezin met huur achterstand, energie achterstand, schulden? Het is niet een signaal dat je moet aanpakken maar de complexiteit ervan. Vroeger leerde ik “Het probleem van het probleem is niet het aan de orde zijn probleem maar het probleem achter het probleem”.
Het eerste signaal is vaak niet meer dan het verschijnsel van het probleem!!
Hoe is het ontstaan? En dat vraagt deskundigheid, inzicht en de mogelijkheid tot integrale aanpak en niet van het kastje naar de muur.
Aanpak obesitas en evenals alle andere problemen waar hulp verleners tegen aanlopen begint met bewustwording bij de kinderen en ook bij de ouders en ook bij de hulpverleners. Eerst als kinderen zich gaan realiseren dat zij iets moeten gaan doen gebeurt er iets. En dan niet allerlei voorzieningen optuigen maar maatwerk. Als je maatwerk kunt leveren ontstaat er acceptatie en dan kan er iets gebeuren. Sporten stimuleren OK, maar het moet betaald kunnen worden. Voordat een gezin kan gaan sporten moet er meer gebeuren dan alleen sport promotie.
Ik denk dat schulden in gezinnen een veel groter probleem is. René, ik denk dat kinderen ter dege ervaren dat er schulden zijn. Dat merken zij iedere dag in bijv. het gedrag van ouders. Zou het vluchten in snoepen, eten, zgn. energie drankjes geen vluchtgedrag kunnen zijn? Kunnen kinderen niet vluchten hierin?
Preventie bij gemeenten is prima maar kan ook een vluchtgedrag zijn omdat men niet de juiste aanpak weet en ook omdat de gigantische regelduk ander beleid onmogelijk maakt. Ga eens experimenteren met maatwerk en laat de regeldruk weg. Ik ben ervan overtuigd wanneer een gezin uit de schulden komt, kunnen participeren in de samenleving, sporten etc, alles anders zal zijn. Het staat of valt niet alleen bij bewustwording bij de gezinnen en de kinderen maar ook bij ambtenaren van gemeenten die los moeten komen van regeldruk en hokjes. Wanneer de angst voor de schulden, de zorgen hierover weg zijn, kan er meer gebeuren. En volgens mij los je alleen bij een geïntegreerde aanpak de problemen op. Dit vereist visie, deskundigheid en bereidheid om verder te kijken dan de ambtelijke neus en functie lang is. Ook bij scholen en andere organisatie. Wijlen Koningin Wilhelmina schreef al: Doen kunnen wij alles maar alles samen.
Eerst wanneer aan randvoorwaarden is en wordt voldaan, kan men succes boeken.
Succes morgen