Moraal of regel?

De inspectie onderzoekt foute declaraties binnen het hoger onderwijs. Accountants zeggen dat de interne regels met betrekking tot declaraties en vergoedingen niet zijn nageleefd. Blijkbaar is het declareren op zichzelf niet fout, maar het feit dat men zich niet aan de regeltjes heeft gehouden.

Eigenlijk is het al vreemd dat er regeltjes nodig zijn om declaratiegedrag in te dammen. Want zo moeilijk is het allemaal niet. Boven een bepaald inkomen declareer je helemaal niets. Bestuurders die een kopje koffie declareren horen zich te schamen. En werkgerelateerde kosten maak je als bestuurder niet. Die gaan gewoon op rekening. Probleem opgelost zou je zeggen. Niet meer over nadenken.

Maar blijkbaar werkt het zo niet. En zijn er regeltjes nodig om elkaar aan te spreken op wat normaal zou moeten zijn. Er zijn regeltjes over geschenken die aangenomen mogen worden. Alsof iemand met een beetje verstand geen verschil meer weet tussen een bosje bloemen en een poging tot omkoping. Mijn punt is niet dat er regeltjes zijn. Die zijn blijkbaar nodig. Mijn punt is dat regeltjes in de plaats zijn gekomen van moraal.

Wat goed is en wat fout hangt toch niet alleen maar af van regeltjes en procedures? Niet alles wat mag, is ook goed. Als bankbestuurders zich, geheel volgens de wet, een enorm salaris toe-eigenen, is dat dan juist? Als mensen met veel geld een manier hebben gevonden om via een bedrijf uit Panama geld weg te sluizen, dan mag dat. Als mensen gebruik maken van allerlei regelingen omdat het kan en niet omdat het nodig is, doen ze volgens de wet niets verkeerd. Maar het deugt niet. En daar gaat het om.

De vraag wat goed is en wat fout, wordt maar zelden gesteld. De vraag wat mag en wat niet, des te meer. De vrijheid van meningsuiting is een groot goed. Maar haar misbruiken om mensen onbeperkt te kunnen beledigen is eigenlijk schandalig. Om nog maar te zwijgen van mensen die onder de noemer van een eigen mening met jihad- of nazivlaggen wapperen. De democratie misbruiken om haar om zeep te helpen. Het mag. Maar het deugt niet.

Het zou goed zijn als we ons wat meer bezig zouden houden met de vraag wat goed is en wat fout. Wie zich houdt aan de letter van de wet, handelt niet per definitie goed. Dat is nu zo. En dat was altijd al zo. Zo rond 4 mei drukt de geschiedenis ons met de neus op de feiten. Wetten en regels veranderen. En zijn vaak voor eigen gewin uitlegbaar. Laten we meer spreken over goed en fout. En minder over wat mag en wat niet. De wereld zou er een stuk mooier van worden.