60.000 jonggehandicapten moeten weer aan het werk

Zo’n 60.000 mensen die een Wajong-uitkering ontvangen, zijn toch in staat om te werken. Dat stelt de NOS op basis van uitspraken van staatssecretaris Klijnsma. Technisch gezien zou dat best eens kunnen kloppen. In ons land denken we dat de oplossing voor elk probleem te vinden is in het recht op een voorziening. Dat ‘recht’ wordt toegekend op basis van criteria. En als de criteria leidend worden in plaats van het probleem, dan is het einde zoek. 

Dat een mens de voorziening aanvraagt waar hij recht op heeft, valt niemand kwalijk te nemen. Maar kwalijk wordt het wel wanneer bedrijven, overheden, scholen of instellingen structureel gaan zoeken naar mensen die voldoen aan criteria omdat ze daar zelf beter van worden. We zeggen het niet vaak hardop. Maar dat is natuurlijk wel wat er gebeurd is. Een paar voorbeelden maken wel duidelijk wat ik bedoel.

Ooit heeft iemand bedacht dat er op het VMBO kinderen zitten die zonder extra ondersteuning geen diploma zullen halen. Voor deze kinderen krijgen scholen extra geld van de overheid. Wel moet er worden aangetoond dat kinderen voldoen aan bepaalde criteria. Binnen de kortste keren werden alle leerlingen uitgebreid getest. Niet omdat alle leerlingen problemen hadden. Maar omdat van bijna alle leerlingen kan worden aangetoond dat ze binnen de criteria van de overheid vallen. Scholen werden er rijk van.

Een ander voorbeeld. Scholen voor praktijkonderwijs leiden niet op voor een diploma. Zij leiden op voor arbeid. Hoe meer kinderen aan het werk, hoe beter de school. Leerlingen die niet aan het werk kunnen, halen het niveau van de school dus naar beneden. Tenzij aangetoond kan worden dat dat komt, omdat ze duurzaam arbeidsgehandicapt zijn. Veel scholen voor praktijkonderwijs hebben leerlingen geholpen bij het aanvragen van een Wajong-uitkering. Een deel van de jongeren van Praktijkonderwijs en Net Even Anders-onderwijs kregen op deze manier haast automatisch een Wajong-uitkering.

Nog een voorbeeld. Gemeenten zijn veel geld kwijt aan de bijstand. Het levert een flinke besparing op als mensen aan het werk kunnen. En gemeenten mogen de helft van die besparing een jaar lang zelf houden. Een makkelijke manier om mensen aan het werk te helpen loopt via de Sociale Werkvoorziening. Tot voor kort doorzochten sociale diensten en SW-bedrijven regelmatig de kaartenbakken om te kijken of mensen voldeden aan de criteria die de overheid had vastgesteld. SW-bedrijven groeiden flink. En gemeenten bespaarden geld. Er zijn gebieden in ons land waar het SW-bedrijf met enige afstand de grootste werkgever is.

Een laatste voorbeeld. Toen eind vorige eeuw fabrieken gingen reorganiseren, dreigden veel mensen ontslagen te worden. Het was socialer voor de mensen en goedkoper voor het bedrijf om te proberen mensen arbeidsongeschikt te laten verklaren. Dat werd dan ook op grote schaal gedaan. Werkgevers hebben de WAO stelselmatig gebruikt als afvloeiingsregeling voor overtollig personeel. Al in 1979 concludeerde de Erasmusuniversiteit dat “de WAO een vat van verborgen werklozen is”. Op een gegeven moment leek het er op dat Nederland de grens van 1 miljoen arbeidsongeschikten zou overschrijden.

Laat ik heel duidelijk zijn. Het helpen van kinderen met extra geld vanuit Den Haag is een goede zaak. Het helpen bij het aanvragen van een Wajong-uitkering is voor de jongere (op korte termijn) gewoon prettig. Mensen helpen werk te vinden is altijd goed. En via de WAO kregen ‘werklozen’ een hogere uitkering dan via de WW. Ik veroordeel dan ook niets of niemand die gebruik maakt van de regels die we in ons land hebben afgesproken. Maar duur wordt het wel natuurlijk. En op zich is het begrijpelijk dat er ingegrepen wordt.

60.000 jonggehandicapten moeten weer aan het werk. Dat stelt de NOS. Een heftige uitspraak. Misschien zouden ze dat gezien de aard van hun handicap best moeten kunnen. Ik weet het niet. In ieder geval is het heel moeilijk om mensen die we jarenlang hebben verteld dat ze absoluut niet kunnen werken, van de ene op de andere dag te overtuigen van het tegendeel. Nog afgezien van het feit dat het vinden van werk sowieso niet meevalt. En dat werkgevers niet staan te springen om iemand ‘met een vlekje’. Eigenlijk grof. De overheid creëert een probleem door oplossingen te definiëren als het recht op een voorziening. Daar maken bedrijven, scholen, overheden en mensen op veel te grote schaal gebruik van. Dat gaat keer op keer verkeerd. En uiteindelijk betalen deels gehospitaliseerde mensen de rekening. Toch iets om over na te denken.