Een vluchteling is geen huisdier

“Een vluchteling is geen huisdier dat je kapot moet vertroetelen.” Dat hoorde ik iemand zeggen op radio 1. En gelijk had hij. “Zelfs vluchtelingenhaters zijn menselijker. Zij zien vluchtelingen tenminste als personen met mogelijkheden. En niet als zielige hoopjes ellende die medelijden nodig hebben.”

Waarschijnlijk is het moeilijk een volwassen mens meer te kleineren en te beledigen dan door uit te stralen dat je medelijden met hem hebt. Vraag dat maar aan de man in een rolstoel op een terras, vlak nadat de ober aan zijn vrouw vroeg wat hij wilde drinken. Of aan de oudere dame die zojuist de vraag kreeg of “mevrouwtje een lekker tukje heeft gedaan.”

Vandaag sprak ik een man die verantwoordelijk is voor de bed, bad en brood regeling voor uitgeprocedeerde asielzoekers in een grote stad. “De meeste van hen zijn volkomen gehospitaliseerd. Er zit geen initiatief meer in, alleen afhankelijkheid. We hebben ze klein gemaakt. Het zijn professionele slachtoffers geworden. We hebben van de meest sterke mensen wrakken gemaakt. Met alle goede bedoelingen, dat dan weer wel.”

Ik heb wel eens gehoord dat wanneer je een jong en sterk dier vangt en het zonder enige vorm van uitdaging in een kooi opsluit, het na een korte tijd alleen nog rondjes loopt. En dat hetzelfde dier dezelfde rondjes blijft lopen, ook wanneer de deur van de kooi wordt opengezet. De kooi heeft iets kapot gemaakt. Ik weet niet of het verhaal wetenschappelijk gezien klopt. Maar het is wel een mooie metafoor voor wat we tot voor kort met vluchtelingen deden.

Jaren terug kreeg ik een rondleiding door een asielzoekerscentrum. Er was geen levende ziel te bekennen. Maar dat was niet zo heel vreemd, aldus een personeelslid. “Want het is pas half elf. De meesten slapen uit tot na het middaguur.” Een mens heeft eten nodig. En drinken en een dak boven zijn hoofd. Maar een mens heeft ook perspectief nodig, een zinvolle dagbesteding en de mogelijkheid iets van zijn leven te maken. Wie dat niet krijgt wordt ziek en afhankelijk.

Misschien hebben we vluchtelingen in het verleden inderdaad te vaak behandeld als huisdieren. Ze kregen eten en drinken. Maar er werd helemaal niets van hen verwacht. Sterker nog, ze mochten zonder verblijfstatus vaak helemaal niets doen. En ook met verblijfstatus lieten we deze mensen (die tenslotte vaak ‘getraumatiseerd’ zijn) vooral veel met rust. “Want ze moeten echt tot rust komen.” Dat was geen goed plan. En dan druk ik me voorzichtig uit.

De man op radio 1 zei het wel erg stellig. Maar in de kern heeft hij gewoon gelijk denk ik. Vluchtelingen zijn geen huisdieren die vertroeteld moeten worden. Het zijn sterke en behoorlijk slimme en creatieve volwassenen. Anders hadden ze het niet tot hier gebracht. En zo moeten ze ook behandeld worden. Niet alleen omdat we hun talenten goed kunnen gebruiken. En ook niet omdat medelijden eigenlijk een belediging is. Maar als we ze als huisdier behandelen en niets van hen verwachten, dan creëren we een generatie gehospitaliseerde, zieke en afhankelijke mensen. Hoe erg is dat.