Ongemotiveerde leerlingen?

Waarom is de Nederlandse leerling zo ongeïnteresseerd? Dat vraagt NRC Handelsblad zich af. Uit internationaal onderzoek zou blijken dat onze leerlingen tot de minst gemotiveerden ter wereld behoren. “Een 6+ is uitstekend!”

Volgens de filosoof Graham Locke lijkt het doel van onderwijs zoveel mogelijk producten van een bepaalde minimumkwaliteit te produceren, tegen zo laag mogelijke kosten. Dat Locke dat cynisch bedoelde moge duidelijk zijn. We hebben onze mond vol van excelleren in het onderwijs. En we sturen van bovenaf steeds meer op wat we kwaliteit noemen. Toch leven we in een zesjescultuur. Dat lijkt met elkaar in tegenspraak. Maar is dat zo?

De onderwijsinspectie weet wanneer een school kwalitatief goed werk levert. Dat merken ze aan een aantal indicatoren. Hoe minder kinderen er afstromen of blijven zitten hoe beter. En ook het slagingspercentage in het examenjaar schijnt veel over de onderwijskwaliteit te zeggen. Dat scholen er dus baat bij hebben kinderen op een zo laag mogelijk niveau aan te nemen is duidelijk. Die perverse prikkel bestaat. Dat valt niet te ontkennen. Werken kinderen onder hun niveau? En worden ze niet genoeg uitgedaagd? Misschien. Maar er is meer.

Als de inspectie kwaad wordt wanneer kinderen niet slagen of blijven zitten, dan gaan scholen ervoor zorgen dat kinderen wel slagen en niet blijven zitten. Dat kan door leraren te dwingen ‘lessen uit het boekje’ te geven. En daarna standaardtoetsen af te nemen die exact passen bij wat kinderen moeten leren. We vragen ons af hoe de zesjescultuur ontstaat. Maar we sturen er gewoon keihard op om hem in stand te houden. Dat noemen wij kwaliteitszorg.

Doordat kinderen letterlijk niet mogen falen, laten we ze niet falen. Een goede docent is in dat denken een docent waarbij leerlingen hoge cijfers halen. En hoe zorg je ervoor dat kinderen hoge cijfers halen? Door je op te stellen als een examentrainer bijvoorbeeld. En door vooral niet te hoge eisen te stellen aan het intellect van jonge mensen. Of door het geven van extra veel herkansingen. Maar een voldoende halen zonder te zijn uitgedaagd is geen gunst. Dat is een belediging.

Leraren die eisen stellen en echt iets van hun vak willen maken hebben het vaak moeilijk. Ouders zijn boos, omdat de resultaten vergeleken bij het vorige jaar ernstig tegenvallen. Leerlingen zijn boos, omdat ze harder moeten werken. En de directie is boos, omdat ze niet voldoen aan wat kwaliteit zou zijn. Bovendien worden de resultaten in de koffiekamer driftig met elkaar vergeleken. Een verstandige docent past zich dus aan. En helpt zo een systeem in stand te houden dat leerlingen steeds luier en minder gemotiveerd maakt. De oplossing? Stoppen met van bovenaf sturen op ‘kwaliteit’. Een docent is geen ‘lulletje’ maar een hoogopgeleide professional. Behandel hen ook zo.