Het is niet eens zo lang geleden dat een mens om te weten hoe hij zich tot de werkelijkheid moest verhouden, afhankelijk was van de mensen waarmee hij zich verbonden voelde. Natuurlijk lazen veel mensen de krant. Daarin schreven gezaghebbende commentatoren wat een fatsoenlijk mens moest vinden en denken. En anders luisterde je naar de pastoor, de vakbond of een andere autoriteit. Natuurlijk was een mens vrij om te denken wat hij of zij wilde. Vrij naar Schopenhauer; je kunt wel doen wat je wilt, je kunt alleen niet willen wat je wilt.
Het valt met andere woorden niet mee om buiten je kaders te denken. Maar dat een mens deel uitmaakt van een gemeenschap is geen algemeen aanvaarde zekerheid meer. Laat staan dat er überhaupt zoiets bestaat als een min of meer algemeen aanvaarde ‘waarheid’ of gedeelde opinie. Er zijn geen kaders meer. De mens moet het zelf maar uitzoeken. En dat valt niet altijd mee. Want het aantal tegenstrijdige opinies over letterlijk ieder onderwerp is vrijwel eindeloos.
Niet zo lang geleden was de wereld vrij overzichtelijk. Wie katholiek was, stemde KVP, wie socialist was PvdA enz. Later werden partijprogramma’s en verkiezingsposters belangrijker. Nog later tv debatten. Tegenwoordig zijn naast dit alles de nabeschouwingen van deze debatten door ‘onafhankelijke’ experts cruciaal om de verkiezingen te kunnen winnen. Deskundigen op het gebied van stemgebruik en lichaamshouding kunnen ‘voorbij de woorden te kijken’ en opiniepeilers duiden op basis van ingewikkelde algoritmen de algemene trend.
De hijgerigheid aan de ene kant, zorgt er ook voor dat een substantieel deel van de mensen compleet is afgehaakt en op politiek vlak verzandt in lethargie. Wat voor verkiezingen geldt, geldt zeker ook voor de Corona-crisis. Iedere dokter, viroloog, politicus, opiniepeiler of dansleraar heeft een mening. Dat doet iets met mensen. Niet voor niets staat in het ‘Coronadashboard’ van de Rijksoverheid, naast allerlei cijfers over ziekenhuisopname en reproductiegetallen, een aparte grafiek voor het draagvlak voor de coronamaatregelen. En niet voor niets zet zelfs de overheid ‘influencers’ in om dit draagvlak hoog te houden.
Eigenlijk is het best vermoeiend om je gedwongen te voelen overal een mening over te hebben. Denker des vaderlands Paul van Tongeren verwoordt het als volgt: “Iedereen is altijd maar geneigd om in de maatschappelijke discussie partij te kiezen. Ik vind het vooral belangrijk te zorgen dat mensen zich realiseren dat hun blik beperkt is, zodat ze zichzelf misschien wat minder serieus nemen.’’ Misschien heeft Van Tongeren gelijk en is het wel zo gezond om niet de hele dag Coronacijfers, opiniepeilingen of het laatste nieuws bij te houden en overal direct een uitgesproken mening over te moeten hebben. Aristoteles spreekt van het gulden midden. Iets tussen hijgerigheid en lethargie in. Ook een aanrader voor politici.
Pieter de Laat
7 april 2021
Wijze woorden1
Zr. Antoine van Erp
7 april 2021
dit is een uitermate goed artikel en voor U alles goeds, alsook voor je vrouw en je dochter. Zr. Antoine van Erp.
Martine Eerelman
7 april 2021
Helemaal mee eens; je hoeft niet altijd overal een mening over te hebben. Dat kan ook niet, je kunt niet overal verstand van hebben. Maar als je veel naar talkshows kijkt en de socials in de gaten houdt, ga je bijna denken dat het wel het geval is. Dat is in mijn ogen een vertekend beeld. Het zou in een talkshow waarschijnlijk heel saai zijn zonder uitgesproken meningen.
Mijn stokpaardje is dat ongeveer 70 procent van de mensen in Nederland behoorlijk redelijk en niet heel uitgesproken is. (Zoals Rutger Bregman al schrijft: De meeste mensen deugen). Dit is in mijn woorden de grote grijze middengroep. Klinkt misschien niet positief, maar het grijs-zijn is zeker niet verkeerd bedoeld, ik bedoel dit meer als genuanceerd, niet als een kleurloze muis. De overige 30 procent is min of meer gelijkelijk verdeeld over de uitgesproken linker- en rechterkant. Dit aantal hangt van het onderwerp af, het kan ook 60 – 20 – 20 zijn. Deze mensen hebben de stellingen ingenomen, luisteren bijna niet naar anderen, roepen en protesteren meestal luid. De middengroep is wel te bewegen om naar een van de kanten te gaan of blijft in het midden.
Omdat de ‘buitenkanten’ zo hard roepen en het idee geven dat ze de waarheid in pacht hebben, komen juist deze mensen in talkshows etc. Ik heb ook het idee dat er in de politiek, op alle niveaus meer naar de ‘buitenkanten’ geluisterd wordt dan naar de grootste groep, die in het midden zit.
Ik ben benieuwd hoe jij dit ziet.
Johan Spaan
8 april 2021
Al zo’n 10 of 11 jaar geleden voorzag ik deze trend. Ik heb het nooit echt goed duidelijk kunnen maken aan de andere trendwatchers en informatiespecialisten. Ik vind het fijn dat je het probleem zo goed hebt omschreven. Iemand zei me ooit dat er geen problemen zijn, maar alleen uitdagingen. Dus…
Hoe gaan we deze uitdaging te lijf? Een eerste vraag die bij me opkomt is: kan “de Mens” zelf een andere manier vinden om een eigen mening te vormen? De overvloed aan informatie is immers zo gigantisch.
Misschien moeten we kinderen op de basisschool (of nog eerder) leren om zelf te denken en een mening te vormen. Is de manier van denken van volwassenen de enige juiste weg voor de toekomst? Moet onze jeugd wel leren omgaan met de apps die tieners gebruiken?
Ik weet het antwoord niet. Wie wel?
Hans Raadgever
10 april 2021
Goed artikel René. Aan het advies van een oud gediende “dat het niet nodig is in commissie of raad altijd een mening te ventileren” heb ik veel plezier gehad.