Verbinden of uiteendrijven

Het was SCP-voorzitter Kim Putters die het vraagstuk glashelder verwoordde. Jonge Nederlanders van allochtone afkomst vragen zich, kijkend naar TV en surfend op het internet, af of ze hier wel welkom zijn. En autochtone Nederlanders vragen zich, kijkend naar TV en surfend op het internet, af of diezelfde jongeren hier wel willen zijn. Hoe nu verder?

Het is niet zo ingewikkeld om als politicus de aandacht te trekken. Je ‘benoemt’ gewoon in niet mis te verstane bewoordingen angsten die bij mensen leven. En wakkert die een beetje aan. Afhankelijk van de stemmers die je wilt bereiken, wijs je allochtone jongeren er op dat ze niet welkom zijn en last hebben van discriminatie en racisme. Of je wijst autochtone groepen er op dat die lastige buitenlanders (moslims) ons werk en onze cultuur afpakken. Succes gegarandeerd.

Wetenschappers weten het al lang. Goed nieuws trekt geen aandacht. Evolutionair gezien zijn we voor ons overleven afhankelijk van het horen van slecht nieuws en waarschuwingen. Goed nieuws kun je missen. Maar het missen van een waarschuwing was voor onze voorouders potentieel dodelijk. Geef mensen dus het gevoel dat ze bedreigd worden. Of dat er iets van hen wordt afgepakt. En je stijgt met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid in de peilingen.

Een gemeenschap die toelaat dat mensen tegen elkaar worden opgezet, is in gevaar.  Dat geloof ik echt. Maar dat wil niet zeggen dat dingen die niet goed gaan, dan maar niet moeten worden benoemd. Natuurlijk bestaat racisme. En niet te zuinig. Dat moet worden aangepakt. En natuurlijk is het niet normaal dat Turkse Nederlanders (van de derde generatie) in Rotterdam pro-Erdoganleuzen schreeuwen. En zwaaiend met vlaggen het verkeer blokkeren. Je bent Nederlander of niet.

Het is een wankel evenwicht. Want niet benoemen van wat fout is, wordt (terecht) gezien als wegkijken. En het blijven hameren op wat fout gaat, zonder te benoemen wat goed gaat, wordt (terecht) gezien als het zaaien van verdeeldheid. Het is een wankel evenwicht. Maar eigenlijk is het vrij eenvoudig. Iedere Nederlander, van welke achtergrond dan ook, hoort erbij. En van iedere Nederlander mag inzet en aanpassingsvermogen verwacht worden.

Ik ben geen cultuurrelativist. We kunnen trots zijn op ons mooie land. Dat mogen we uitdragen ook. Natuurlijk hoort daar onze geschiedenis bij. (Ja, zeker ook ons volkslied en onze vlag). Geschiedenis en symbolen verbinden ons. Het is bovendien van groot belang dat onze kinderen leren dat ze niet alleen op deze wereld zijn. Maar dat ze ook verantwoordelijkheid voor elkaar en de gemeenschap dragen. En dat onze waarden van inclusie, gastvrijheid, openheid en tolerantie niet alleen met woorden worden beleden. Maar dat iedereen ze ook zo ervaart. Niet als vanzelfsprekendheid. Maar als opdracht.