Politiek van en voor bange mensen

Volgens het SCP denkt slechts 13 procent van de bevolking dat mensen in de ‘bovenlaag’ eerlijk aan hun positie komen. “Eén zo’n boze burger zei dat de elite voor hem bestaat uit klaplopers en graaiers zoals de kamerleden en andere politici.” Dat schrijft NRCweekend. “Veel politici weten dat al lang. Zij doen er nu werkelijk alles aan om het idee te vermijden dat ze nog tot de elite gerekend worden.”

Nederlanders wantrouwen ‘elite’. Daarover waren ook Jort Kelder en Jan Marijnissen het eens tijdens een uitzending van Buitenhof. Voor een deel is dat verklaarbaar. En voor een deel is dat ook gevaarlijk. Marijnissen: “In de jaren zestig hebben we afgerekend met een autoritaire cultuur. Maar we hebben tegelijkertijd iedere vorm van autoriteit weggegooid. En dat was niet goed.” Kelder vult aan: “De mening van een hoogleraar op zijn vakgebied weegt tegenwoordig niet zwaarder dan de mening van de man in de straat.” Marijnissen en Kelder hebben gelijk. En na Pim Fortuyn is die trend helemaal doorgeslagen.

Wie de politiek een beetje volgt, ziet dat politici als Geert Wilders er alles aan doen om afstand te bewaren tot ‘de politieke elite’. Dat is wonderlijk omdat hij nog nooit buiten de politiek werkzaam is geweest. Het blijkt telkens weer dat het loont om de angsten van ‘de gewone man’ te benoemen en te blijven benoemen. NRC: “We leven in een tijdperk waarin symboolpolitiek het bijna altijd wint van gewone politiek. Waarin het voor politici riskant is te sturen op rationaliteit en deskundigheid. Waarin spelen met angst voor een aantal het nieuwe politieke massaproduct is.” Met de kiezersgunst als graadmeter.

Aannames, feitenvrije politiek, slachtofferschap. Er rust zeker geen taboe meer op. Maar wanneer politici blijven tamboereren op angsten en onzekerheden, worden die angsten en onzekerheden alleen maar groter. Mensen willen gerustgesteld worden. En vragen van de politiek oplossingen voor de problemen. Maar de overheid kan nu eenmaal niet niet alle problemen oplossen. En zo groeit weer het wantrouwen tegen de politiek. Misschien moeten politici daar eens mee stoppen. En iets minder sturen op angst en slachtofferschap. En meer hun verantwoordelijkheid als aangewezen bestuurders van de samenleving oppakken. Dat is niet elitair, maar waar politici voor worden gekozen. Met uiteraard steeds het besef dat zij er zijn om de samenleving te dienen. Ook als dat impopulaire maatregelen vraagt.