Diagnosevervuiling

Een te grote focus op prestaties leidt tot diagnosevervuiling. Hoe groter de maatschappelijke druk om te presteren, hoe meer ouders en scholen zoeken naar een verklaring voor tegenvallende resultaten. Tenminste dat suggereert dit Amerikaans onderzoek. “De explosie van het aantal kinderen met de diagnose ADHD is niet te verklaren door te wijzen naar ouders die niet goed opvoeden. Het ligt ook niet aan artsen die onder druk van de farmaceutische industrie wat al te enthousiast medicijnen voorschrijven. Maar er ligt een duidelijke relatie tussen het stellen van hoge eisen aan kinderen en scholen en het aantal diagnoses.”

Het zou me niets verbazen als die relatie ook in Nederland bestaat. Scholen worden immers in toenemende mate afgerekend op de prestaties van hun leerlingen. Scholen waarbij leerlingen gemiddeld lager scoren dan gewenst krijgen het etiket zwak van de onderwijsinspectie. Tenzij de leerlingen die het gemiddelde omlaag halen een officiële diagnose hebben. En voor ouders met een kind dat minder presteert is een diagnose ook lonend. Alleen met een diagnose krijg je tenslotte hulp en voorzieningen. Bovendien is een eventuele leerachterstand of gedragsprobleem met een diagnose aantoonbaar niet de schuld van de ouders.

Vriend en vijand zijn het er over eens dat niet ieder kind met de diagnose ADHD, dyslexie of hoogbegaafdheid ook daadwerkelijk aan een stoornis lijdt. Daarmee beweert niemand dat een dergelijke stoornis niet bestaat en dat bijvoorbeeld ADHD slechts een opvoedingsprobleem is. Maar het is wel zo dat het hebben van een diagnose in onze maatschappij, waarin we een extreme focus op presteren leggen, erg lonend is. En wanneer het lonend is dan ontstaat er druk om een diagnose ook daadwerkelijk te stellen. Het is een extreem voorbeeld. Maar ik ken een gezin dat drie psychologen versleten heeft tot ze er een gevonden hadden die ‘de juiste diagnose’ kon stellen.

Zolang we scholen afrekenen op gemiddelde resultaten van hun leerlingen zullen Cito-toetsen worden geoefend en zullen zoveel mogelijk diagnoses worden gesteld. Zolang we als gemeenschap alleen kinderen die hoge schoolresultaten halen maatschappelijk geslaagd vinden, zullen ouders zoeken naar een diagnose als verklaring en als toegang tot extra ondersteunende faciliteiten. Zolang we mindere resultaten en druk gedrag niet meer als ‘normaal’ accepteren kan het niet anders of nog veel meer kinderen krijgen een stempeltje. En er zullen nog stempeltjes worden uitgevonden om gedrag te verklaren dat we nu nog niet als afwijkend beschouwen. Die voorspelling durf ik wel aan.

Ik denk dat de uitkomsten van het Amerikaanse onderzoek ook in Nederland van toepassing zijn. Door een te grote nadruk op prestaties in combinatie met het recht op extra faciliteiten groeit het aantal diagnoses nog steeds explosief. En dat is erg. Dat is erg voor ouders en kinderen met een juiste diagnose. Zij moeten zich steeds meer verdedigen tegen het onterechte beeld dat bijvoorbeeld ADHD een modeziekte is voor kinderen van ouders die niet kunnen opvoeden. Dat is erg voor kinderen die medicijnen of therapie krijgen voor een stoornis die ze niet echt hebben. En dat is erg omdat bakken gemeenschapsgeld over de balk gesmeten worden.