Verwachtingen

Eigenlijk is het heel eenvoudig. Een kind dat jarenlang hoort dat het niks kan, gaat dat op den duur geloven. En wanneer mensen maar vaak genoeg laten merken dat van jou niets goeds te verwachten valt, ga je steeds minder functioneren. Ieder pestslachtoffer zal dat bevestigen. Maar het omgekeerde is ook waar. Een mens is tot meer in staat wanneer er mensen zijn die uitspreken dat ze in je geloven. Mensen gaan zich blijkbaar onbewust voegen naar de verwachtingen die we van ze hebben. 

Het hebben van ‘hoge verwachtingen’ werkt. Maar aan die wetenschap zitten wel grenzen. Het schijnt dat de vader van cabaretier Theo Maassen geloofde dat zijn zoon een goede voetballer zou worden. “En ik was inderdaad een soort kruising tussen Berry van Aerle en Romario. Alleen had ik de techniek van van Aerle en de conditie van Romario.” Van iemand met een houten been mag je niet verwachten dat hij de marathon zal rennen.

Het is ook niet eenvoudig. Een kind waarvan te weinig wordt verwacht, presteert te weinig. Maar een kind waaraan onrealistisch hoge eisen worden gesteld wordt diep ongelukkig. Werkzaam binnen het VMBO heb ik meerdere kinderen gezien die behoorlijk beschadigd af moesten stromen van de HAVO. “Laten we het maar proberen en daarna kijken waar het schip strandt”, is niet altijd de beste optie.

Volgens de Canadese socioloog Michael Fullan gaat het er om telkens hoge, maar realistische doelen te stellen.  Ongeacht niveau, handicap, leeftijd of ras. “Als je uitgaat van de onmogelijkheden, dan zijn de prestaties laag. Door de lat hoog te leggen, worden de verschillen tussen mensen kleiner, en hun mogelijkheden groter”.

Het is ‘de kanteling’ in een notendop. Wanneer je mensen serieus neemt, uitgaat van mogelijkheden en samen hoge maar realistische doelen stelt, dan kunnen mensen veel. Misschien zijn we in het verleden iets teveel uitgegaan van wat er niet kon. Dat kan en moet echt anders. Aan de andere kant moeten we oppassen dat onder druk van bezuinigingen geen onrealistisch hoge eisen aan iemands ‘eigen kracht’ worden gesteld.  Dat proces van ‘kantelen’ is niet zomaar klaar. Maar ik heb er hoge verwachtingen van.